‘Υλη Διδασκαλίας

Τάξη Προκαταρκτική (1 έτος)

1. Βασικός χειρισμός, συντήρηση και λειτουργία του οργάνου. Επιλογή ασκήσεων. Διαχείριση μελέτης – υπέρχρηση. Μαλακή και σκληρή διατονική κλίμακα. Βασικά διαστήματα.
2. Κύριοι μαλακοί διατονικοί Ήχοι (α’, δ’ μέσος, πλ. α’ και πλ. δ’) με απλά παραδείγματα από τη δημώδη παράδοση.
3. Δέκα (10) απλά τραγούδια από το ρεπερτόριο της δημώδους ελληνικής παράδοσης.
4. Ρυθμοί 3σημοι, 4σημοι, 7σημοι.
5. Ενδεικτικές θεματικές ενότητες: α) Κάλαντα β) παιδικά τραγούδια, γ)γνωστά πανελλήνια τραγούδια.

Προαγωγικές για Κατωτέρα:

1. Μία άσκηση από τη διδαχθείσα ύλη.
2. Δύο τραγούδια από τη διδαχθείσα ύλη.

Τάξη Κατωτέρα (2 έτη)

1. Επιλογή ασκήσεων: Βασικές Τεχνικές οργάνου, όπως: τεχνικές πένας, τόξου, αρπίσματος, χτυπήματος, φυσήματος, δακτυλισμοί. Απλοί καλλωπισμοί, όπως γλισάντο, γρουπέτα, βιμπράτο. Διαχείριση μελέτης – υπέρχρηση. Κατασκευαστικά στοιχεία και συντήρηση του οργάνου.
2. Μαλακή και σκληρή χρωματική κλίμακα. Βασικά διαστήματα.
3. Βασικά τετράχορδα και Τροπικές κλίμακες σε μία και δυό οκτάβες.
4. Κλάδοι Ήχων με παραδείγματα από τη δημώδη και λόγια παράδοση: Οι υπόλοιποι Ήχοι του μαλακού διατόνου (δ’, βαρύς εκ του ΖΩ, (επτάφωνοι, τετράφωνοι, μέσοι, παράμεσοι κ.λπ.), Σκληρό διάτονο (Ήχοι γ’, βαρύς εκ του ΓΑ, και οι κλάδοι του σκληρού διατόνου σε πλ. α’, πλ. δ’).
5. Τριάντα (30) τραγούδια από το έρρυθμο ρεπερτόριο της δημώδους και λαϊκής ελληνικής παράδοσης.

6. Δέκα (10) έργα από το ρεπερτόριο της Λόγιας Μουσικής της Κωνσταντινούπολης.
7. Επιπλέον ρυθμοί: 5σημοι, 6σημοι, 8σημοι, 9σημοι, 10σημοι. Εισαγωγή στους βασικούς ρυθμικούς κύκλους.
8. Εξάσκηση στην Εκ πρώτης όψεως ανάγνωση (Prima Vista).
9. Εξάσκηση στην Καταγραφή εξ ακοής (dictee) στο βαθμό δυσκολίας του επιπέδου.
10. Ικανότητα χορδίσματος χωρίς την παρέμβαση τρίτων.

Προαγωγικές για Μέση:

1. Μία άσκηση από τη διδαχθείσα ύλη.
2. Πέντε έργα από τη διδαχθείσα ύλη της δημώδους
ελληνικής παράδοσης σε διαφορετικούς Ήχους.
3. Δύο έργα από τη διδαχθείσα ύλη της λόγιας μουσικής της Κωνσταντινούπολης

Τάξη Μέση (3 έτη)

1. Επιλογή ασκήσεων. Πλήρης ανάπτυξη των σολιστικών και συνοδευτικών δυνατοτήτων του οργάνου. Σύνθετες τεχνικές και καλλωπισμοί οργάνου, όπως α) τεχνικές πένας, τρέμολο, τρίλια, αρπισμοί, β) Στοιχεία του ύφους εκτέλεσης: επέρειση, πορταμέντο, λεγκάτο, στακάτο, λαρυγγισμοί και προσαρμοσμένη ανά όργανο απόδοση των «ποιοτήτων» της φωνητικής παράδοσης. γ) Συνοδεία με ισοκράτημα και συγχορδίες, «γεμίσματα». δ) «Μιμήσεις» άλλων οργάνων. Διαχείριση μελέτης – υπέρχρηση.
2. Σκληρό και μαλακό χρώμα (Ήχοι πλ. β’ και οι κλάδοι του, β’ και κλάδοι του), Κλάδοι Ήχων με παραδείγματα από τη δημώδη και λόγια παράδοση. Ειδικότερες τροπικές κατηγορίες από το ευρύτερο συγγενές ανατολικό ρεπερτόριο (χρόες, μεικτοί Ήχοι, ώστε να συμπληρωθούν οι παραδεδομένες περιπτώσεις κλάδων Ήχων – δρόμων – μακάμ).
3. Εξήντα (60) έργα από το ρεπερτόριο της δημώδους και λαϊκής ελληνικής παράδοσης που να καλύπτουν όσο το δυνατόν τα τοπικά ρεπερτόρια στα οποία να περιέχεται ικανός αριθμός από αργά καθιστικά ή μανέδες,.
4. Είκοσι (20) έργα από το ρεπερτόριο της Λόγιας Μουσικής της Κωνσταντινούπολης και τις παραδόσεις συγγενών μουσικών πολιτισμών (Βαλκάνια, Μέση Ανατολή).
5. Εισαγωγικός αυτοσχεδιασμός (ταξίμι). Εισαγωγές καθιστικών και κλέφτικων τραγουδιών και μανέδων.
6. Απλές μεταθέσεις κλιμάκων (transporto).
7. Ρυθμικά: Υπόλοιπα ρυθμικά σχήματα της δημώδους παράδοσης με τις ιδιαιτερότητες των ρυθμικών – χορευτικών ρεπερτορίων Θράκης, Μακεδονίας, Νήσων και Κρήτης, Πόντου, Μ. Ασίας, Χόρες-Λόγκες. Βασικοί ρυθμικοί κύκλοι Εκ πρώτης όψεως εκτέλεση των τρεχόντων μαθημάτων (prima vista).
8. Καταγραφή εξ ακοής (dictee) στο βαθμό δυσκολίας του επιπέδου.

Προαγωγικές για Ανωτέρα:

1. Μία άσκηση από τη διδαχθείσα ύλη.
2. Πέντε έργα από τη διδαχθείσα ύλη της ελληνικής παράδοσης (δημώδους – λαϊκής) σε διαφορετικούς Ήχους, το ένα με εκτενή τροπική ανάπτυξη και πλούσια δομή, ή από αυξημένης δυσκολίας χορευτικό ρεπερτόριο και το ένα αργό καθιστικό ή μοιρολόι ή μανές).

3. Τρία έργα από τη διδαχθείσα ύλη της λόγιας μουσικής της Κωνσταντινούπολης ή το ανατολικό ρεπερτόριο των μουσικών παραδόσεων της Μεσογείου σε διαφορετικούς Ήχους (το ένα να είναι από τα εκτενή του Πέτρου Πελοποννησίου ή του Ζαχαρία ή του Λυράρη Νικολάκη,
ή μια λόγκα).
4. Τρία ταξίμια σε διαφορετικούς Ήχους της διδακτέας ύλης.
5. Εκτέλεση έργου αντίστοιχης με τη διδαχθείσα ύλη δυσκολίας (τάξης Μέσης) εκ πρώτης όψεως.

Τάξη Ανωτέρα (2 έτη)

1. Επιλογή ασκήσεων αυξημένης δυσκολίας.
2. Σαράντα (40) έργα από το ρεπερτόριο της δημώδους και λαϊκής ελληνικής παράδοσης αυξημένων απαιτήσεων σε ρυθμικό και τροπικό και αντιπροσωπευτικό των επί μέρους παραδόσεων επίπεδο. Περιέχονται μια σειρά χορών (σουίτες) από Πόντο, Μ. Ασία, Κρήτη και νήσους, Θράκη, Μακεδονία, Ρούμελη και Πελοπόννησο και μια σειρά αστικής οργανικής μουσικής της Ηπείρου. «Σκοποί».
3. Είκοσι (20) έργα από το ρεπερτόριο της λόγιας μουσικής της Κωνσταντινούπολης μεγαλύτερης δεξιοτεχνίας. Δέκα (10) έργα από το ρεπερτόριο των μουσικών παραδόσεων της Μεσογείου. Δέκα (10) έργα σύγχρονων συνθετών παραδοσιακής έντεχνης μουσικής μετά τα μέσα του 20ού αι.
4. Αυτοσχεδιασμός: α) Συνέχεια στον Εισαγωγικό αυτοσχεδιασμό (ταξίμι): στα λόγια έργα, τους μανέδες, στα επιτραπέζια τραγούδια, β) Μεταβατικός αυτοσχεδιασμός από έναν Ήχο σε άλλον, γ) Έρρυθμος αυτοσχεδιασμός στο τέλος σκοπών και χορών.
5. Αρμονική αυτοσυνοδεία (αν το όργανο έχει τη δυνατότητα) και συνοδεία με κατάλληλο για συγχορδίες όργανο.
6. Μεταθέσεις κλιμάκων (transporto) από όλες τις απαιτούμενες ανά όργανο θέσεις.
7. Εκ πρώτης όψεως εκτέλεση (prima Vista).
8. Kαταγραφή εξ ακοής (dictee) στο βαθμό δυσκολίας του επιπέδου.
9. Τεχνικές ύφους – διαφορετικά στυλ. Τεχνικές Στούντιο. Στοιχεία ενορχήστρωσης.
10. Για τα δύο έτη μετά την Ανωτέρα που απαιτούνται για την απόκτηση Διπλώματος θα διδαχθεί επιλογή από τα περισσότερο απαιτητικά θέματα της ύλης της Ανωτέρας.

Πρόγραμμα Πτυχιακών Εξετάσεων

Το ρεπερτόριο των εξετάσεων πρέπει να καλύπτει τα 3/4 της διδακτέας ύλης Ήχων και να διαρκεί περί τα 40 λεπτά και να συνδυάζει ύλη από τα παρακάτω:
1. Δέκα έργα από τη διδαχθείσα ύλη της δημώδους ελληνικής παράδοσης (δημώδους – λαϊκής, τα δύο με εκτενή τροπική ανάπτυξη και πλούσια δομή, ή από αυξημένης δυσκολίας χορευτικό ρεπερτόριο και το ένα αργό καθιστικό ή μοιρολόι ή μανές).
2. Τέσσερα έργα από τη διδαχθείσα ύλη της λόγιας μουσικής της Κωνσταντινούπολης ή το ανατολικό ρεπερτόριο των μουσικών παραδόσεων της Μεσογείου σε διαφορετικούς Ήχους.
3. Εισαγωγικοί αυτοσχεδιασμοί για όλα έργα που θα παρουσιασθούν.
4. Δυνατότητα εκτέλεσης του εξεταζομένου ρεπερτορίου (μετρίας δυσκολίας) από μία τουλάχιστον διαφορετική θέση.
5. Εκτέλεση έργου αντίστοιχης με τη διδαχθείσα ύλη δυσκολίας (τάξης Μέσης) εκ πρώτης όψεως.

Πρόγραμμα διπλωματικών εξετάσεων

Στο δίπλωμα οι εξετάσεις αφορούν μόνον εκτέλεση προγράμματος. Στις διπλωματικές εξετάσεις, η εκτέλεση των έργων από μνήμης είναι υποχρεωτική και όλα τα έργα πρέπει να είναι από διαφορετικούς Ήχους ή υποκατηγορίες Ήχων. Η διάρκεια του προγράμματος πρέπει να είναι περί τα 50 λεπτά και να συνδυάζει ύλη από τα παρακάτω:
1. Δώδεκα έργα από τη διδαχθείσα ύλη της ελληνικής παράδοσης (δημώδους – λαϊκής) σε διαφορετικούς Ήχους (τα τρία με εκτενή τροπική ανάπτυξη και πλούσια δομή, ή από αυξημένης δυσκολίας χορευτικό ρεπερτόριο και τα δύο αργά καθιστικά ή μανέδες).
2. Έξι έργα από τη διδαχθείσα ύλη της λόγιας μουσικής της Κωνσταντινούπολης ή των μουσικών παραδόσεων της Μεσογείου σε διαφορετικούς ήχους.
3. Άρρυθμα ταξίμια για τα όλα τα έργα της ελληνικής παράδοσης που θα παρουσιασθούν και δύο έρρυθμα ταξίμια (επιλογή από δίσημους, τετράσημους, οκτάσημους, εννιάσημους ρυθμούς).
4. Εισαγωγικά άρρυθμα ταξίμια σε συνδυασμό Ήχων που θα ζητηθούν.
5. Ένα έργο σύγχρονου συνθέτη.
6. Δυνατότητα εκτέλεσης του εξεταζομένου ρεπερτορίου (μετρίας δυσκολίας) από τέσσερις τουλάχιστον θέσεις.
7. Εκτέλεση έργου αντίστοιχης με τη διδαχθείσα ύλη δυσκολίας (τάξης Μέσης) εκ πρώτης όψεως.
8. Παρουσίαση μικρού ρεπερτορίου συγκεκριμένης θεματικής ενότητας (περιοχή, συνθέτης κ.ο.κ.)

Ύλη διδασκαλίας υποχρεωτικών μαθημάτων

Υποχρεωτικό Mάθημα Θεωρίας

Τάξη Προκαταρκτική: Ανάγνωση – γραφή σε πεντάγραμμο, καλλωπισμοί εκτέλεσης, Κλίμακες, αλλοιωμένο πεντάγραμμο, εξ ακοής υπαγόρευση μουσικού κειμένου και μελωδική ανάγνωση από υλικό τραγουδιών, Τροπαρίων κ.λπ.

Τάξη Κατωτέρα 1: Ανάγνωση – γραφή (συνέχεια), ρυθμική εξάσκηση. Κλίμακες. Βασικές έννοιες ελληνικής θεωρίας, μέρη Αρμονικής και Ρυθμητικής, ορολογία, θεωρία διαστημάτων,συστήματα, γένη, τετράχορδα κ.λπ. με γεωμετρική και αριθμητική μέτρηση, μονόχορδος Κανόνας. Εισαγωγή στην τροπικότητα. Εισαγωγή στο Ρυθμό με κάλυψη των σχημάτων που απαιτούνται στη διδασκαλία του οργάνου (βλ. ύλη οργάνου).

Τάξη Κατωτέρα 2: Διδασκαλία βασικών διατονικών Ήχων και κλάδων
Ήχων με την ορολογία της βυζαντινής Οκταηχίας σε σύγκριση (χωρίς να υποκαθίσταται η διδασκαλία της Οκταηχίας), αν υπάρχουν, με παράλληλες τροπικές διακρίσεις, μακάμια, δρόμοι, «τρόποι ΝΤΟ, ΡΕ κ.λπ.», πεντατονίες, κατά το εκάστοτε πρόσφορο ανά ρεπερτόριο σύστημα. Περί Ρυθμού με κάλυψη των σχημάτων που απαιτούνται στη διδασκαλία του οργάνου (βλ. ύλη οργάνου).

Τάξη Μέση 1: Διδασκαλία βασικών χρωματικών Ήχων και κλάδων, Ήχων με την ορολογία της βυζαντινής Οκταηχίας σε σύγκριση (χωρίς να υποκαθίσταται η διδασκαλία της Οκταηχίας), αν υπάρχουν, με παράλληλες τροπικές διακρίσεις: μακάμια, δρόμοι, «τρόποι ΝΤΟ, ΡΕ κ.λπ.», πεντατονίες, κατά το εκάστοτε πρόσφορο ανά ρεπερτόριο σύστημα. Περί Ρυθμού με κάλυψη των σχημάτων που απαιτούνται στη διδασκαλία του οργάνου (βλ. ύλη οργάνου).

Τάξη Μέση 2: Βασικά στοιχεία αρμονικής συνοδείας σε συνδυασμό με τα βασικά ρυθμικά σχήματα. Θεωρία Ρυθμών αναλυτικά και στοιχειώδης συνοδεία με κρουστά και με όργανο αρμονικής συνοδείας.

Τάξη Μέση 3: Στοιχεία αρμονικής ανάλυσης, εύρεσης συγχορδιών ανά Τρόπο για όλες τις βασικές υποκατηγορίες τροπικής ανάλυσης που διδάσκονται στη Μέση 1 και Μέση 2.

Τάξεις Ανωτέρα 1, 2: Ανάλογα με το είδος του οργάνου: Α) Τροπική ανάλυση και αναλυτική διαπραγμάτευση (σε ομάδες ανά βάση ή ανά συγγενή Ήχο, ιδιαίτερα των μεικτών ’Ηχων) και ανάλυση σε επιλεγμένα μέλη, ή Αρμονική Ανάλυση για το τμήμα Οργάνων του ειδικού ρεπερτορίου της Νεοελληνικής λαϊκής Αστικής σε συνδυασμό και με τους Ήχους.

Τα Μαθήματα Θεωρίας εξετάζονται γραπτώς.

Βυζαντινή μουσική

Τάξη Κατωτέρα 2:  Μουσική ανάγνωση, στοιχειώδης θεωρία. Στοιχειώδες αντιπροσωπευτικό ρεπερτόριο στο Ειρμολογικό γένος της μελοποιίας και βασικά Τροπάρια και Προσόμοια από μνήμης στους Διατονικούς Ήχους. Εξετάζεται με ακρόαση.

Τάξη Μέση 1: Στοιχειώδες ρεπερτόριο Ειρμολογικού γένους, Βασικά Τροπάρια και Προσόμοια από μνήμης στους Χρωματικούς Ήχους. Στοιχειώδες αντιπροσωπευτικό ρεπερτόριο στο Στιχηραρικό (από δύο μέλη για κάθε έναν από τους οκτώ βασικούς Ήχους) και Παπαδικό γένος (από ένα μέλος ανά Ήχο). Εξετάζεται με ακρόαση. Πτυχιούχοι ή διπλωματούχοι Βυζαντινής Μουσικής απαλλάσσονται από παρουσίες και εξετάσεις στο μάθημα.

Ιστορία της ελληνικής Παραδοσιακής μουσικής

Τάξη Μέση 2: Ιστορικές αλλαγές κατά τις περιόδους αρχαιοελληνική, βυζαντινή, μεταβυζαντινή και νεοελληνική εποχή (με τις υποπεριόδους τους, ειδικά η τελευταία) μέχρι σήμερα, με αναφορές σε μουσικούς, ρεπερτόριο, θεωρητικό σύστημα, σημειογραφία, τεχνοτροπίες, οργανολογία. Εξετάζεται γραπτώς.

Οργανολογία ελληνικής παραδοσιακής μουσικής

Τάξη Μέση 3: Εισαγωγή στην οργανολογία, τα όργανα της ελληνικής μουσικής παράδοσης και τα σχετικά με αυτά θέματα, όπως στοιχεία κατασκευής, διάδοσης, δυνατοτήτων χρήσης, κατασκευαστές κ.λπ. Απαιτούνται 3 παρουσίες σε σχετικό οργανοποιείο για παρακολούθηση τριών δίωρων σεμιναρίων από οργανοποιό. Για το σκοπό αυτό προβλέπεται να καταρτιστεί κατάλογος αναγνωρισμένων οργανοποιών που θα δίνουν σχετική βεβαίωση παρακολούθησης. Εξετάζεται γραπτώς.

Μορφολογία και Ποιητική

Τάξη Ανωτέρα 1: Μουσικά ιδιώματα και είδη του ελληνισμού με ακουστικά δείγματα ελληνικής παραδοσιακής μουσικής όλων των ειδών της κοσμικής παράδοσης (σε συνάφεια με ποιητικά και λαογραφικά στοιχεία) με ακουστικά παραδείγματα. Στοιχεία δομής και αρχές της Μελοποιίας. Εξετάζεται γραπτώς.

Μουσικά Σύνολα

Τάξη Προκαταρκτική και Κατωτέρα 1: Χορωδία (εκμάθηση απλών τραγουδιών και ρυθμών).

Τάξη Κατωτέρα 2 και Μέση 1: Σύνολα χορωδίας και μικρής ορχήστρας και εποπτικό όργανο αναφοράς.

Τάξη Μέση 2: Σύνολα σε συνδυασμούς, χορός και πρόσφορο πολυφωνικό όργανο αρμονικής συνοδείας (λαούτο, κιθάρα). Σύνολα σε πλήρη Ανάπτυξη.

Τάξη Μέση 3 & Τάξη Ανωτέρα 1: Σύνολα και Οργάνωση συνόλων από τον σπουδαστή. Συντονισμός και Διεύθυνση ορχήστρας.

Τάξη Ανωτέρα 2: Πρακτικό Διδασκαλείο. Πρότυπες παραδόσεις για ατομικό μάθημα στο όργανο και για διδασκαλία Συνόλων. Στα Σύνολα και στα συνδεόμενα με αυτά μαθήματα δεν απαιτούνται εξετάσεις, αλλά απαιτείται αριθμός υποχρεωτικών παρουσιών σε ποσοστό 80% επί των διδακτικών ωρών κάθε έτους και η συμμετοχή σε τουλάχιστον δύο δημόσιες εκδηλώσεις ανά διδακτικό έτος των σχετικών σχημάτων.

Παραδοσιακός χορός

Τάξη Μέση 2 και 3: Ελληνικοί Χοροί που θα καλύπτουν τα κυριότερα διαδεδομένα ρυθμικά σχήματα του μέλους. Το μάθημα ενταγμένο στα Σύνολα, στις Τάξεις Μέση 2 και 3.

Εποπτικό Όργανο αναφοράς

Τάξεις Κατωτέρα 2, Μέση 1 και 3: Ορίζονται ως εποπτικά όργανα αναφοράς τα όργανα: κανονάκι, ούτι, πολίτικο λαούτο και πανδουρίδα, η τελευταία με διαστηματική ανάλυση αντίστοιχη τουλάχιστον
προς το καθιερωμένο πολίτικο λαούτο. Το όργανο αναφοράς, εάν δεν το σπουδάζει ήδη ο μαθητής, διδάσκεται για στοιχειώδη υποστήριξη της βασικής θεωρίας (ιδίως των διαστημάτων) με απλά παραδείγματα (τουλάχιστον ένα παράδειγμα για κάθε τροπική υποκατηγορία). Είναι ενταγμένο στο μάθημα των Συνόλων Κατωτέρα 1 και Μέση 1 των Συνόλων σε αντιστοιχία με τα μαθήματα Θεωρίας των ίδιων τάξεων.

Όργανο πολυφωνικό αρμονικής συνοδείας

Ως πολυφωνικά όργανα αρμονικής συνοδείας ορίζονται για όργανα των τμημάτων Α’ και Β’ το λαούτο, και για τα όργανα του του τμήματος Γ’ η κιθάρα. Είναι ενταγμένο στο μάθημα των Συνόλων Μέσης 2 και 3 σε αντιστοιχία με τα μαθήματα Θεωρίας των τάξεων Μέσης 2 και 3. Διδάσκεται η αρμονική συνοδεία στα βασικά ρυθμικά – χορευτικά σχήματα.